Sərhəd qoşunları idarə orqanlarından, sərhəd dəstələrindən, sərhəd nəzarəti hərbi hissələrindən, hərbi aviasiya hissələrindən, hərbi dəniz hissələrindən, sərhəd qoşunlarının fəaliyyətini təmin edən hərbi hissələr, idarələr və müəssisələrdən (təlim, rabitə, tikinti-istismar, maddi-texniki təminat, tibb, redaksiya-nəşriyyat, məlumat-hesablama, mədəni-maarif və s.) və xüsusi tədris məktəbləri və elmi tədqiqat idarələrindən ibarətdir.

Sərhəd qoşunlarının strukturu və say tərkibi müvafiq icra hakimiyyəti orqanıtərəfindən müəyyən edilir.

Maddə 13. Azərbaycan Respublikasının milli təhlükəsizlik naziri

Azərbaycan Respublikasının milli təhlükəsizlik naziri:

1) sərhəd qoşunlarına ümumi rəhbərliyi həyata keçirir və onlara həvalə edilmiş vəzifələrin icrasına nəzarət edir;

2) sərhəd qoşunlarının fəaliyyətinin təşkili məsələlərinə dair aktlar verir;

3) sərhəd qoşunları komandanını, qərargah rəisini vəzifəyə təyin etmək və ali zabit rütbəsi vermək üçün Azərbaycan Respublikası Prezidentinə təqdimat verir;

4) zabitləri ştatla polkovnik, I dərəcəli kapitan rütbəsinədək (bu rütbələr də daxil olmaqla) hərbi rütbə nəzərdə tutulan vəzifələrə təyin (azad) edir və hərbi xidmətdən ehtiyata buraxır, göstərilən rütbələri və ilkin zabit rütbələri verir;

5) qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş başqa hüquq və vəzifələri həyata keçirir.

Maddə 14. Sərhəd qoşunları komandanı

Sərhəd qoşunlarına» rəhbərliyi Sərhəd Qoşunlarının komandanı həyata keçirir. Sərhəd Qoşunlarının komandanının səlahiyyətləri qanunvericiliklə müəyyən edilir.

Maddə 15. Sərhəd Qoşunlarının Baş İdarəsi

Sərhəd Qoşunlarının Baş İdarəsinə sərhəd qoşunları komandanı başçılıq edir.

Sərhəd Qoşunlarının Baş İdarəsi sərhəd qoşunlarının fəaliyyətini təşkil edən mərkəzi orqan olub, Milli Təhlükəsizlik Nazirliyinin müstəqil struktur bölməsidir. Sərhəd Qoşunlarının Baş İdarəsi haqqında Əsasnaməni Azərbaycan Respublikasının milli təhlükəsizlik naziri təsdiq edir.

Sərhəd Qoşunlarının Baş İdarəsi hüquqi şəxsdir; həqiqi və şərti ada, müvafiq möhür və ştamplara, banklarda hesablara, o cümlədən valyuta hesabına malikdir.

Maddə 16. Sərhəd Qoşunları Baş İdarəsinin qərargahı

Sərhəd Qoşunlarının Baş İdarəsinin qərargahı sərhəd qoşunlarının idarəetmə orqanı olub, Dövlət sərhədinin mühafizəsi üzrə xidməti döyüş fəaliyyətini təşkil edir.

Sərhəd Qoşunları Baş İdarəsi qərargahının rəisi — sərhəd qoşunları komandanının birinci müavini sərhəd qoşunları komandanının təklifi və Azərbaycan Respublikası milli təhlükəsizlik nazirinin təqdimatı əsasında Azərbaycan Respublikasının Prezidenti tərəfindən təyin edilir.

Maddə 17. Sərhəd qoşunlarının hərbi şurası

Sərhəd Qoşunlarının Baş İdarəsində hərbi şura yaradılır. Hərbi şura Azərbaycan Respublikası Prezidentinin təsdiq etdiyi «Hərbi şura haqqında» Əsasnaməyə müvafiq surətdə fəaliyyət göstərir.

Hərbi şuranın tərkibinə sərhəd qoşunlarının komandanı — hərbi şuranın sədri, Sərhəd Qoşunları Baş İdarəsinin qərargah rəisi (komandanın birinci müavini), Sərhəd Qoşunları Baş İdarəsinin digər vəzifəli şəxsləri daxildir. Sərhəd qoşunları hərbi şurasının iclaslarında Azərbaycan Respublikası Silahlı qüvvələrinin Ali baş komandanının səlahiyyətli nümayəndəsi iştirak edir.

Maddə 18. Sərhəd qoşunlarında sərhəd mühafizə orqanları

Sərhəd qoşunlarında sərhəd mühafizə orqanları dövlət sərhədinin mühafizəsi ilə əlaqədar əməliyyat-axtarış, kəşfiyyat və əks-kəşfiyyat fəaliyyəti, Azərbaycan Respublikasının Cinayət-prosessual məcəlləsində nəzərdə tutulmuş qaydada dövlət sərhədinin pozulması haqqında işlər üzrə təhqiqat aparır.

Sərhəd mühafizə orqanları sərhəd dəstələrinin, sərhəd nəzarəti hərbi hissələrinin, sərhəd qoşunlarını idarəetmə orqanlarının tərkibinə, onların nümayəndələri isə sərhəd komendantlıqlarının, sərhəd nəzarəti bölmələrinin, hərbi və dəniz hissələrinin tərkibinə daxil edilir.

Maddə 19. Dövlət sərhədinin bilavasitə mühafizəsini həyata keçirən əsas bölmələr

Sərhəd zastavası, sərhəd nəzarəti bölməsi, sərhəd gəmisi (kateri), radiotexniki post, sərhəd hava gəmisi, əməliyyat-axtarış orqanının bölməsi, sərhəd qoşunlarının sahə müvəkkili Dövlət sərhədinin bilavasitə mühafizəsini həyata keçirən əsas bölmələrdir və qanunla səlahiyyət verilmiş vəzifəli şəxslərdən başqa heç kim onların xidməti və təsərrüfat fəaliyyətinə qarışa bilməz.

Maddə 20. Sərhəd zastavası

Sərhəd zastavası sərhəd dəstəsinin bölməsi olub ərazinin müəyyən sahəsində Dövlət sərhədinin bilavasitə mühafizəsini həyata keçirir.

Sərhəd zastavası ona təhkim edilmiş sahədə, öz səlahiyyətinə daxil olmayan məsələlərdən başqa, sərhəd qoşunlarını və Dövlət sərhədində Azərbaycan Respublikasının mənafeyini təmsil edir.

Sərhəd zastavasının rəisi sərhəd zastavasına təhkim edilmiş sahədə sərhəd qoşunlarının ali vəzifəli şəxsidir.

Sərhəd zastavasına sıra nömrəsi verilir.

Maddə 21. Sərhəd nəzarəti bölməsi

Sərhəd nəzarəti hərbi hissəsinin və ya sərhəd dəstəsinin sərhəd nəzarəti bölməsi Dövlət sərhədinin bir və ya bir neçə buraxılış məntəqəsində şəxslərin və nəqliyyat vasitələrinin buraxılışını, habelə öz səlahiyyəti həddində ona təhkim edilmiş Dövlət sərhədinin buraxılış məntəqəsindəki (məntəqələrindəki) rejimə və Dövlət sərhədinin keçilməsi qaydalarına əməl edilməsinə nəzarəti həyata keçirir.

Sərhəd nəzarəti bölməsi ona təhkim edilmiş Dövlət sərhədinin buraxılış məntəqəsində xüsusi nəzarəti həyata keçirən orqanlarla (orqanların nümayəndələri ilə) onların səlahiyyətinə qarışmadan qarşılıqlı əlaqədə fəaliyyət göstərir.

Sərhəd nəzarəti bölməsinə həqiqi ad verilir.

Maddə 22. Sərhəd gəmisi (kateri)

Sərhəd qoşunlarının tərkibinə daxil olan sərhəd gəmisi (kateri) Dövlət sərhədinin bilavasitə mühafizəsinə xidmət edir, müəyyən edilmiş bayraq, vımpel, bort fərqlənmə nişanı daşıyır, sərhəd qoşunlarında hərbi xidmətdə olan şəxsin komandanlığı altındadır və hərbi intizama tabe olan heyətə malikdir.

Sərhəd gəmisi ona məxsus olan uçan aparatlar və üzən vasitələr beynəlxalq hüquq normalarına müvafiq olaraq immunitetə malikdirlər.

Sərhəd gəmisinin (katerinin) komandiri, şəxsi heyəti xarici dövlətlər, hərbi və qeyri-hərbi gəmilər, habelə onların nümayəndələri ilə qarşılıqlı münasibətlərdə olarkən Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyini, Azərbaycan Respublikasının beynəlxalq müqavilələrini, beynəlxalq hüququn prinsip və normalarını əsas tuturlar.

Komandirlərin vəzifəyə görə birinciliyini, zabitlərin, miçmanların hüquqi və sosial vəziyyətini, maddi-texniki təminat normalarını müəyyən etmək üçün sərhəd xidmətinin taktiki-texniki elementlərindən və həll edəcəyi vəzifələrdən asılı olaraq sərhəd gəmiləri (katerləri) siniflərə və dərəcələrə bölünür. Siniflərə və dərəcələrə bölmə Sərhəd Qoşunlarının komandanı tərəfindən təsdiq edilmiş sərhəd gəmilərinin təsinifatı haqqında Əsasnamə ilə müəyyən edilir.

Maddə 23. Radiotexniki post

Radiotexniki post sərhəd qoşunlarının hərbi dəniz hissəsinin bölməsi olub ona təhkim edilmiş nəzarət zonasında radiotexniki və digər vasitələrlə Dövlət sərhədinin bilavasitə mühafizəsini həyata keçirir.

Radiotexniki post öz nəzarət zonasında sərhəd qoşunlarını və Dövlət sərhədində Azərbaycan Respublikasının mənafeyini təmsil edir.

Radiotexniki posta sıra nömrəsi verilir.

Maddə 24. Sərhəd hava gəmisi

Sərhəd hava gəmisi (sərhəd qoşunlarının aviasiya hissəsinin tərkibinə daxil olan təyyarə, vertolyot və digər uçan aparat) Dövlət sərhədinin bilavasitə mühafizəsinə xidmət edir.

Sərhəd hava gəmisi Azərbaycan Respublikasının hava məkanından istifadə etmək üstünlüyünə, habelə Dövlət sərhədində vəziyyət gərginləşdikdə əvvəlcədən uçuş üçün sifariş vermədən birinci növbədə uçuş hüququna malikdir.

Maddə 25. Əməliyyat-axtarış orqanının bölməsi

Əməliyyat-axtarışorqanının bölməsi bu Qanunun 5-ci maddəsi ilə müəyyən edilmiş səlahiyyət həddində ona təhkim edilmiş sahədə Dövlət sərhədinin bilavasitə mühafizəsini həyata keçirir.

Əməliyyat-axtarışorqanı bölməsinin rəhbəri ona verilmiş səlahiyyət həddində Dövlət sərhədinin mühafizəsi sahəsində bölməyə həvalə edilmiş vəzifələrin tam və vaxtında yerinə yetirilməsinə görə məsuliyyət daşıyır.

Maddə 26. Sərhəd qoşunlarının sahə müvəkkili

Sərhəd qoşunlarının sahə müvəkkili və onun köməkçisi sərhəd qoşunlarının hərbi qulluqçuları sırasından təyin edilir və yerli idarəetmə orqanlarına təqdim olunur.

Sərhəd qoşunlarının sahə müvəkkili vətəndaşların köməyi ilə sərhəd rejiminə əməl olunmasına nəzarət edilməsi, aidiyyətinə daxil olan inzibati xətalar haqqında işlər üzrə icraat aparılması, Dövlət sərhədinin mühafizəsi üzrə digər vəzifələrin yerinə yetirilməsi ilə əlaqədar dövlət orqanları, ictimai təşkilatlar, müəssisə və idarələr ilə qarşılıqlı əlaqələrin həyata keçirilməsi üçün təyin edilir.

Sərhəd qoşunlarının sahə müvəkkilinə müəyyən ərazi sahəsi və bu sərhədə yerləşən yaşayın məntəqələri təhkim edilir.

Sərhəd qoşunlarının sahə müvəkkili öz vəzifələrini daxili işlər orqanları (orqanların əməkdaşları) ilə qarşılıqlı əlaqədə yerinə yetirir.

Sərhəd qoşunlarının sahə müvəkkili haqqında Əsasnamə sərhəd qoşunlarının komandanı tərəfindən təsdiq olunur.