Azərbaycan Respublikasının dövlət sərhədi haqqında

Azərbaycan Respublikasının Qanunu

I Fəsil. Ümumi müddəalar

Maddə 1. Azərbaycan Respublikasının dövlət sərhədi

Azərbaycan Respublikasının dövlət sərhədi Azərbaycan Respublikasının dövlət ərazisinin (quru və su ərazisinin, yerin təkinin, dəniz və hava fəzasının) hüdudlarını müəyyən edən xətt və bu xətt üzrə keçən şaquli səthdir. Azərbaycan Respublikasının dövlət sərhədi Azərbaycan Respublikasının dövlət suverenliyinin ərazi hüdududur.

Maddə 2. Azərbaycan Respublikası dövlət sərhədinin müəyyən edilməsi prinsipləri

Azərbaycan Respublikasının dövlət sərhədi Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin qərarları ilə müəyyən edilir.

Azərbaycan Respublikası dövlət sərhədlərinin dəyişdirilməsi yalnız referendum yolu ilə həll oluna bilər.

Azərbaycan Respublikasının həmsərhəd dövlətlərlə rəsmiləşdirilməyən sərhədləri dövlətlərarası müqavilə ilə təsbit edilir.

Azərbaycan Respublikasının dövlət sərhədi müəyyən edilərkən və onun keçdiyi xətt dəyişdirilərkən, habelə həmsərhəd dövlətlərlə sərhəd məsələləri nizama salınarkən aşağıdakı prinsiplər rəhbər tutulur:

• Azərbaycan Respublikasının milli təhlükəsizliyinin təmin edilməsi;
• Azərbaycan Respublikasının dövlət suverenliyinin, ərazi bütövlüyünün və dövlət sərhədinin toxunulmazlığının təmin edilməsi;
• Həmsərhəd dövlətlərlə qarşılıqlı surətdə faydalılıq əsasında hərtərəfli əməkdaşlıq;
• sərhəd mübahisələrinin sülh yolu ilə həll edilməsi».

Maddə 3. Azərbaycan Respublikası dövlət sərhədinin təyin edilməsi

Azərbaycan Respublikasının bağladığı dövlətlərarası müqavilələrdə başqa hal nəzərdə tutulmayıbsa, Azərbaycan Respublikasının dövlət sərhədi belə müəyyən edilir:

1) quruda — relyefin səciyyəvi nöqtələri və xətləri, aydın görünən səmt göstəriciləri üzrə;

2) Xəzər dənizində — Azərbaycan Respublikasının ərazi sularının xarici kənarı üzrə;

3) çaylarda (kiçik çaylarda) — onların ortası və ya çayın əsas qolunun ortası üzrə; göllərdə və başqa sututarlarda — Azərbaycan Respublikası sərhədinin bu gölün və ya başqa sututarın sahillərinə yanaşdığı iki nöqtəni birləşdirən düz xətt üzrə.

Azərbaycan Respublikasının çay (kiçik çay), göl və ya başqa sututar boyunca uzanan dövlət sərhədi bunların sahillərinin konfiqurasiyası dəyişdikdə və ya çayın (kiçik çayın) yatağı yerini dəyişdikdə dəyişmir;

4) su qovşaqlarının dəryaçalarında və başqa süni sututarlarda — Azərbaycan Respublikası dövlət sərhədinin dəryaçalar və sututarlar doldurulanadək ərazidən keçmiş xətti üzrə;

5) çayların (kiçik çayların) sərhədboyu hissələrində salınmış dəmir yolu və avtomobil yolu körpülərində, bəndlərdə və başqa qurğularda-Azərbaycan Respublikasının dövlət sərhədinin suyun harasından keçməsindən asılı olmayaraq bu qurğuların ortası və ya texnoloji oxu üzrə.

Maddə 4. Azərbaycan Respublikası dövlət sərhədinin nişanlanması

Azərbaycan Respublikasının dövlət sərhədi ərazidə aydın görünən sərhəd nişanları ilə nişanlanır.

Sərhəd nişanlarının formaları, ölçüləri və qurulması qaydası Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi və Azərbaycan Respublikasının dövlətlərarası müqavilələri ilə müəyyən edilir.

Maddə 5. Azərbaycan Respublikasının ərazi suları

Azərbaycan Respublikasının ərazi sularına aşağıdakılar aiddir:

1) Azərbaycan Respublikasının öz quru ərazisinə və daxili sularına bitişik və onun suverenliyi altında olan dəniz zolağı (səthi, dibi, təki, üzərindəki hava məkanı). Ərazi sularının eni Xəzər dənizinin hüquqi statusuna dair beynəlxalq müqavilə ilə müəyyən olunur;

2) sərhədboyu çayın və başqa sututarların Azərbaycan Respublikasındakı sahilindən həmsərhəd dövlətlə dövlət sərhədinədək olan suları.

Maddə 6. Azərbaycan Respublikasının daxili suları

Azərbaycan Respublikasının daxili sularına aşağıdakılar aiddir:

1) Azərbaycan Respublikası dəniz limanlarının hidrotexniki və başqa qurğularının dənizə doğru ən uzaq nöqtələrindən keçən xətlə məhdudlaşmış liman akvatoriyaları;

2) sahilləri tamamilə Azərbaycan Respublikasına məxsus olan körfəzlərin, buxtaların suları.

Maddə 7. Azərbaycan Respublikasının dövlət sərhədi haqqında qanunvericilik

Azərbaycan Respublikasının dövlət sərhədi haqqında qanunvericilik Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasından, bu Qanundan, başqa qanunvericilik aktlarından, Azərbaycan Respublikasının dövlətlərarası müqavilələrindən ibarətdir.

II Fəsil. Azərbaycan Respublikasının dövlət sərhədi rejimi

Maddə 8. Azərbaycan Respublikasının dövlət sərhədi rejiminin müəyyən edilməsi

Azərbaycan Respublikasının dövlət sərhədi rejimi-Azərbaycan Respublikası dövlət sərhədinin keçilməsi qaydasını, xarici təyyarələrin və başqa uçuş aparatlarının Azərbaycan Respublikasının hava fəzasına girməsi və orada olması, xarici qeyri-hərbi gəmilərin və hərbi gəmilərin Azərbaycan Respublikasının ərazi sularında üzməsi və olması, xarici qeyri-hərbi gəmilərin və hərbi gəmilərin Azərbaycan Respublikasının daxili sularına və limanlarına girməsi və orada olması, Azərbaycan Respublikası dövlət sərhədinin lazımi qaydada saxlanması, Azərbaycan Respublikasının dövlət sərhədində müxtəlif işlərin görülməsi, mədən fəaliyyəti və başqa fəaliyyət göstərilməsi qaydası bu Qanunla, Azərbaycan Respublikasının qanunvericilik aktları və Azərbaycan Respublikasının dövlətlərarası müqavilələri ilə müəyyən edilir.

Maddə 9. Azərbaycan Respublikası dövlət sərhədinin keçilməsi

«Dəmiryolu və avtomobil nəqliyyatı vasitələri Azərbaycan Respublikasının dövlət sərhədini yalnız dövlət sərhədindən buraxılış məntəqələrindən keçə bilər. Azərbaycan Respublikasının dövlət sərhədindən buraxılış məntəqələrinin sayı, yerləşdiyi ərazi, həmin məntəqələrdə işin təşkili və əlaqələndirilməsi qaydaları müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilir. Azərbaycan Respublikasının dövlət sərhədindən buraxılış məntəqələrində sərhəd nəzarəti məntəqələri və gömrük idarələri (postları) yaradılır.

Dəniz, çay, hava nəqliyyatı vasitələrinin Azərbaycan Respublikasının dövlət sərhədindən keçməsinin hüquqi əsasları bu Qanunla müəyyən edilir.

Qeyri-hərbi və hərbi dəniz gəmiləri Azərbaycan Respublikasının dövlət sərhədini bu Qanuna, Azərbaycan Respublikasının digər qanunvericilik aktlarına, habelə Azərbaycan Respublikasının səlahiyyətli orqanları tərəfindən verilən və «Dənizçilər üçün bildirişlər»də dərc edilən qaydalara müvafiq surətdə keçirlər.

Hava gəmiləri Azərbaycan Respublikasının dövlət sərhədini bu Qanuna, habelə Azərbaycan Respublikasının səlahiyyətli orqanları tərəfindən qəbul edilən və «Aeronaviqasiya məlumatları məcmuəsi» ndə dərc edilən qaydalara uyğun olaraq xüsusi ayrılmış hava uçuş dəhlizləri vasitəsilə keçirlər. Hava dəhlizlərindən kənarda Azərbaycan Respublikası dövlət sərhədinin üzərindən uçub keçməyə yalnız Azərbaycan Respublikasının səlahiyyətli orqanlarının xüsusi icazəsi ilə yol verilir.

Maddə 10. hava gəmilərinin uçması və enməsi

Hava gəmiləri Azərbaycan Respublikasından yola düşərkən beynəlxalq uçuşlar üçün açıq olan, Azərbaycan Respublikasının dövlət sərhədindən buraxılış məntəqələri olan aeroportlardan (aerodromlardan) uçur, Azərbaycan Respublikasına gəldikdən sonra həmin aeroportlara (aerodromlara) enirlər.

Hava gəmilərinin uçmasının və enməsinin başqa qaydasını yalnız müvafiq icra hakimiyyəti orqanı müəyyən edir.

Maddə 11. Azərbaycan Respublikası dövlət sərhədinin keçilməsi zamanı nəzarət

Azərbaycan Respublikasının dövlət sərhədini keçən şəxslər, nəqliyyat vasitələri, yüklər və başqa əmlak üzərində sərhəd və gömrük nəzarəti həyata keçirilir.

Müvafiq icra hakimiyyəti orqanı Azərbaycan Respublikasının dövlət sərhədindən buraxılış məntəqələrində sərhəd, gömrük, sanitariya-karantin, baytarlıq və fitosanitariya nəzarətini, Azərbaycan Respublikasından bədii, tarixi və başqa mədəni sərvətlərin aparılmasına nəzarəti həyata keçirmək üçün lazımi binalar ucaldır, sərhəd nəzarəti məntəqələrini və gömrük idarələrini (postlarını) yerləşdirmək üçün xidmət otaqları ayırır.

Şəxslərin, nəqliyyat vasitələrinin, yüklərin və başqa əmlakın Azərbaycan Respublikasının dövlət sərhədindən sadələşdirilmiş qaydada buraxılışı məntəqələri Azərbaycan Respublikasının əlaqədar mərkəzi icra hakimiyyəti orqanlarının təqdimatına əsasən müvafiq icra hakimiyyəti orqanının qərarı ilə müəyyən edilir. Sadələşdirilmiş buraxılış qaydası Azərbaycan Respublikasının dövlətlərarası müqavilələrinə müvafiq surətdə müəyyən edilir.

Şəxslərin, nəqliyyat vasitələrinin Azərbaycan Respublikasının dövlət sərhədindən buraxılış qaydaları müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilir.

Sərhədkeçmə nəzarəti həyata keçirilərkən «Giriş-çıxış və qeydiyyat» idarələrarası avtomatlaşdırılmış məlumat-axtarış sistemindən istifadə edilir. Ölkəyə gələn və ölkədən gedən şəxslərin və nəqliyyat vasitələrinin qeydiyyatı «Giriş-çıxış və qeydiyyat» idarələrarası avtomatlaşdırılmış məlumat-axtarış sistemi vasitəsilə həyata keçirilir. Sərhədkeçmə yoxlamasının nəticələri barədə məlumatlar «Giriş-çıxış və qeydiyyat» idarələrarası avtomatlaşdırılmış məlumat-axtarış sisteminə daxil edilir. Sərhədkeçmə rejimini pozmuş, ölkədən çıxarılmış, ölkə ərazisinə əvvəllər müxtəlif səbəblərdən buraxılmamış şəxslər haqqında məlumatlar «Giriş-çıxış və qeydiyyat» idarələrarası avtomatlaşdırılmış məlumat-axtarış sisteminin «Sərhədkeçməyə məhdudiyyət siyahısı»na daxil edilir.

Maddə 12. Şəxslərin, nəqliyyat vasitələrinin və digər əmlakın Azərbaycan Respublikasının dövlət sərhədindən buraxılması

Azərbaycan Respublikasının dövlət sərhədini keçən şəxsləri Azərbaycan Respublikasına gəlmək və ya Azərbaycan Respublikasından getmək hüququ barəsində etibarlı sənədlər əsasında sərhəd mühafizə orqanları buraxır.

Nəqliyyat vasitəsi və ya mal sahibləri, yaxud nəqliyyat vasitələri barəsində səlahiyyətli olan digər şəxslər və ya onların nümayəndələri Azərbaycan Respublikası Gömrük Məcəlləsində nəzərdə tutulmuş hallarda gömrük orqanlarının və ya əməliyyat-axtarış, kəşfiyyat və əks-kəşfiyyat fəaliyyətinin həyata keçirilməsi ilə əlaqədar sərhəd mühafizə orqanlarının tələbi əsasında gömrük orqanlarının iştirakı ilə nəqliyyat vasitələrini və yüklərini açmağa borcludurlar. Xəzər dənizinin Azərbaycan Respublikasına mənsub olan bölməsində milli maraqlara təhdidlər haqqında əməliyyat məlumatları olduqda, gömrük orqanlarının iştirakını təmin etmək mümkün olmadığı hallarda milli təhlükəsizliyi və ya dövlət sərhədinin toxunulmazlığını təmin etmək məqsədi ilə nəqliyyat vasitəsi və ya mal sahibləri, yaxud nəqliyyat vasitəsi barəsində səlahiyyətli olan digər şəxslər və ya onların nümayəndələri sərhəd mühafizə orqanlarının tələbi ilə nəqliyyat vasitələrini və yüklərini açmağa borcludurlar.

Şəxslərin Azərbaycan Respublikasının dövlət sərhədindən qanunsuz keçməsinin, habelə narkotik vasitələrin, psixotrop maddələrin və onların prekursorlarının, güclü təsirli, zəhərli, zəhərləyici, radioaktiv, partlayıcı maddələrin və qurğuların, hərbi texnikanın, odlu silah və döyüş sursatının, nüvə, kimyəvi, bioloji və digər kütləvi qırğın silahlarının, kütləvi qırğın silahlarının hazırlanmasında istifadə oluna bilən materialların və avadanlıqların, mülki dövriyyəsi qadağan olunmuş və ya məhdudlaşdırılmış digər əşyaların dövlət sərhədindən qanunsuz keçirilməsinin qarşısını almaq məqsədilə sərhəd mühafizə orqanları Azərbaycan Respublikasının dövlət sərhədinin buraxılış məntəqələrində ölkəyə gələn və ölkədən gedən nəqliyyat vasitələrinə, yüklərə və başqa əşyalara müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi qaydada baxış keçirirlər.

Azərbaycan Respublikasının dövlətlərarası müqavilələrinə uyğun olaraq Azərbaycan Respublikasının dövlət sərhədindən şəxslərin, nəqliyyat vasitələrinin, yüklərin və başqa əmlakın buraxılması üçün sadələşdirilmiş qayda qoyula bilər.

Şəxslər, nəqliyyat vasitələri, yüklər və digər əmlak qanunla müəyyən edilmiş qaydada müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən Azərbaycan Respublikasının dövlət sərhədindən buraxılış məntəqələrindən buraxılırlar.

Azərbaycan Respublikasının dövlət sərhədindən keçmək üçün etibarlı sənədlərə malik olan əcnəbilər və vətəndaşlığı olmayan şəxslər qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş əsaslar mövcud olduqda, Azərbaycan Respublikasının dövlət sərhədindən buraxılmaya bilərlər.

Maddə 13. Azərbaycan Respublikasının ərazi sularından dinc məqsədlə keçid

Azərbaycan Respublikasının ərazi sularından dinc məramlı keçid Azərbaycan Respublikasının daxili sularına girmədən ərazi sularından keçmək və ya Azərbaycan Respublikasının daxili sularına və limanlarına girmək, yaxud bunlardan açıq dənizə çıxmaq məqsədi daşıyır.

Xarici qeyri-hərbi gəmilər Azərbaycan Respublikasının ərazi sularından dinc məqsədlə keçmək hüququndan Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə və Azərbaycan Respublikasının dövlətlərarası müqavilələrinə müvafiq surətdə istifadə edirlər.

Xarici qeyri-hərbi gəmilər dinc məqsədlə keçid zamanı adi naviqasiya səmtində və ya Azərbaycan Respublikasının səlahiyyətli orqanları tərəfindən tövsiyə edilən səmtdə, habelə dəniz dəhlizləri ilə, yaxud hərəkətin ayrılması sxemlərinə uyğun səmtdə üzməlidirlər.

Dinc keçid qaydalarını pozan xarici qeyri-hərbi gəminin kapitanı Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə uyğun olaraq məsuliyyət daşıyır.

Xarici hərbi gəmilər, habelə sualtı qayıqlar dinc məqsədlə Azərbaycan Respublikasının ərazi sularından müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi qaydada keçirlər. Bu zaman sualtı qayıqlar, digər sualtı nəqliyyat vasitələri suyun üstü ilə öz bayraqları altında üzməlidirlər.

Maddə 14. Xarici qeyri-hərbi və hərbi gəmilərin Azərbaycan Respublikasının daxili sularına və limanlarına girməsi qaydası

Xarici qeyri-hərbi gəmilər Azərbaycan Respublikasının bu gəmilər üçün açıq olan reydlərinə və limanlarına girə bilərlər. Xarici qeyri-hərbi gəmilər üçün açıq olan reydlərin və limanların siyahısı, bu reydlərə və limanlara girmək və orada olmaq-yük və sərnişin əməliyyatları aparmaq qaydası, gəmilərin sahillə əlaqəsi, gəmi heyəti üzvlərinin sahilə çıxması, gəmi heyətinin üzvü olmayan şəxslərin gəmilərə gəlməsi qaydaları, xarici qeyri-hərbi gəmilərin Azərbaycan Respublikasının daxili sularına və limanlarına girməsi və orada olması ilə əlaqədar digər qaydalar Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə və «Dənizçilər üçün bildirişlər»də dərc edilən qaydalarla müəyyən olunur.

Başqa qayda nəzərdə tutulmadıqda xarici hərbi gəmilər Azərbaycan Respublikasının daxili sularına və limanlarına müvafiq icra hakimiyyəti orqanının qabaqcadan verdiyi icazəyə və onların daxili sulara və limanlara girməsinin «Dənizçilər üçün bildirişlər»də dərc edilən qaydalarına müvafiq surətdə girirlər.

Maddə 15. Xarici qeyri-hərbi və hərbi gəmilərin Azərbaycan Respublikası sularında naviqasiya qaydalarına və digər qaydalara riayət etmək vəzifəsi

Xarici qeyri-hərbi və hərbi gəmilər Azərbaycan Respublikasının ərazi və daxili sularında üzərkən və olarkən radio rabitəsi, naviqasiya, liman, gömrük, sanitariya qaydalarına və digər qaydalara riayət etməlidirlər.

Maddə 16. Xarici qeyri-hərbi və hərbi gəmilərin Azərbaycan Respublikası sularında ovçuluq, tədqiqat və axtarış fəaliyyətinin qadağan edilməsi

Azərbaycan Respublikasının ərazi və daxili sularında xarici qeyri-hərbi və hərbi gəmilərin ovçuluq, tədqiqat və axtarış fəaliyyəti qadağan edilir; bu fəaliyyətin Azərbaycan Respublikası səlahiyyətli orqanlarının icazəsi ilə, yaxud Azərbaycan Respublikasının dövlətlərarası müqavilələri əsasında göstərildiyi hallar istisna təşkil edir.

Maddə 17. Azərbaycan Respublikası sularının ayrı-ayrı rayonlarında qeyri-hərbi və hərbi gəmilərin üzməsinin və olmasının qadağan edilməsi

Azərbaycan Respublikasının səlahiyyətli orqanlarının qərarı ilə Azərbaycan Respublikasının ərazi və daxili sularında elə rayonlar müəyyən edilə bilər ki, orada qeyri-hərbi və hərbi gəmilərin üzməsi və olması qadağan edilsin. Belə rayonların müəyyən edilməsi «Dənizçilər üçün bildirişlər»də elan olunur.

Maddə 18. Azərbaycan Respublikasının dövlət sərhədində təsərrüfat fəaliyyətinin qaydası

Sərhəd çaylarının, göllərinin və digər sututarlarının Azərbaycan Respublikasına məxsus hissəsində gəmiçilik, sudan istifadənin başqa növləri, müxtəlif hidroqurğular tikilməsi, digər işlərin görülməsi, Azərbaycan Respublikasının dövlət sərhədində torpaqlardan, meşələrdən, heyvanlar aləmindən istifadə edilməsi, filizçıxarma, geoloji axtarışlar və digər təsərrüfat fəaliyyəti Azərbaycan Respublikasının qanunlarına, beynəlxalq müqavilələrə uyğun olmalı və Azərbaycan Respublikasının dövlət sərhədində lazımi qayda təmin olunması şərtilə həyata keçirilməlidir.

Azərbaycan Respublikasının dövlət sərhədində hər növ təsərrüfat fəaliyyətinin qaydası Azərbaycan Respublikasının səlahiyyətli orqanları tərəfindən müəyyən edilir və bu fəaliyyət müvafiq icra hakimiyyəti orqanı ilə razılıq əsasında həyata keçirilir.

Maddə 19. Yoluxucu xəstəliklərin yayılması təhlükəsi olduqda Azərbaycan Respublikasının dövlət sərhədindən keçidin müvəqqəti dayandırılması. Karantin

Azərbaycan Respublikasının və ya xarici dövlətin ərazisində xüsusilə qorxulu yoluxucu xəstəliklərin yayılması təhlükəsi olduqda təhlükəli sahələrdə müvafiq icra hakimiyyəti orqanının qərarı ilə Azərbaycan Respublikasının dövlət sərhədindən keçid müvəqqəti məhdudlaşdırıla və ya dayandırıla bilər, ya da Azərbaycan Respublikasının dövlət sərhədindən keçən adamlar, heyvanlar, yüklər, toxum, əkin materialları, heyvan və bitki mənşəli digər məhsullar üçün karantin qoyula bilər.

Azərbaycan Respublikasının ərazisini yoluxucu heyvan xəstəliklərinin yayılmasından qorumaq üçün Azərbaycan Respublikasının dövlət sərhədi boyunca mal-qara saxlanması və otarılması qadağan edilən profilaktika zolağı müəyyən olunur. Bu zolağın enini və baytarlıq sanitariya rejimini müvafiq icra hakimiyyəti orqanı müəyyən edir.

Maddə 20. Azərbaycan Respublikasının dövlət sərhədini pozanlar

Aşağıdakılar Azərbaycan Respublikasının dövlət sərhədini pozanlar sayılır:

1) Azərbaycan Respublikası dövlət sərhədinin buraxılış məntəqələrindən kənarda hər hansı vasitə ilə Azərbaycan Respublikasının dövlət sərhədini keçmiş və ya keçməyə cəhd göstərmiş, ya da sərhədkeçmə qaydalarını pozmaqla, o cümlədən gizli şəkildə, saxta və ya özgənin sənədləri ilə Azərbaycan Respublikası dövlət sərhədinin buraxılış məntəqələrində sərhədi keçmiş və ya keçməyə cəhd göstərmiş şəxslər;

2) Azərbaycan Respublikasından qanunsuz getmək məqsədilə xarici nəqliyyat vasitələrinə və ya Azərbaycan Respublikasının xaricə gedən nəqliyyat vasitələrinə minmiş və ya minməyə cəhd göstərmiş şəxslər;

3) Azərbaycan Respublikasının ərazi və daxili sularına, habelə sərhəd çaylarının, göllərinin və digər sututarlarının Azərbaycan Respublikasına məxsus hissəsinə girmək qaydalarını pozaraq həmin sulara girən xarici qeyri-hərbi və hərbi gəmilər;

4) Azərbaycan Respublikasının sularında dövlət sərhədini sualtı vəziyyətdə keçən və ya Azərbaycan Respublikasının sularında sualtı vəziyyətdə olan və qalan xarici sualtı qayıqlar və digər sualtı nəqliyyat vasitələri;

5) Azərbaycan Respublikasının səlahiyyətli orqanlarının müvafiq icazəsi olmadan Azərbaycan Respublikasının dövlət sərhədini keçmiş və ya Azərbaycan Respublikasının dövlət sərhədini uçub keçmək qaydalarını başqa şəkildə pozmuş hava gəmiləri və digər uçuş aparatları.

Müvafiq icazə olmadan və ya müəyyən edilmiş qaydanı pozmaqla Azərbaycan Respublikasının dövlət sərhədini hər hansı başqa texniki və ya digər vasitələrlə keçmək də sərhədi pozmaq deməkdir.

Maddə 21. Azərbaycan Respublikasının sərhəd nümayəndələri

Azərbaycan Respublikasının dövlət sərhədi rejiminin qorunması ilə əlaqədar məsələləri həll etmək, habelə sərhəd münaqişələrini nizama salmaq üçün müvafiq icra hakimiyyəti orqanı öz zabitləri sırasından Azərbaycan Respublikası dövlət sərhədinin müəyyən hissələri üzrə Azərbaycan Respublikasının sərhəd nümayəndələrini təyin edir.

Azərbaycan Respublikası dövlət sərhədinin Azərbaycan Respublikasının xüsusi təyin edilmiş sərhəd nümayəndələri olmayan hissələrində onların funksiyalarını sərhəd mühafizə orqanlarının müvafiq hissələrinin komandirləri yerinə yetirirlər.

Azərbaycan Respublikasının sərhəd nümayəndələri Azərbaycan Respublikasının qanunlarını, Azərbaycan Respublikasının dövlətlərarası müqavilələrini, habelə Azərbaycan Respublikasının səlahiyyətli orqanlarının qəbul etdikləri aktları rəhbər tuturlar.

Sərhəd nümayəndələri tərəfindən nizama salınmayan məsələlər diplomatik qaydada həll edilir.

III Fəsil. Sərhədboyu rejim

Maddə 22. Sərhədboyu zona və sərhədboyu zolaq

Azərbaycan Respublikasının dövlət sərhədində lazımi qaydanı təmin etmək məqsədilə müvafiq icra hakimiyyəti orqanı sərhədboyu zona və sərhədboyu zolaq müəyyən edir.

Sərhədboyu zonanın hüdudlarını müvafiq icra hakimiyyəti orqanı sərhədyanı rayonların ərazisində, yerli şəraitdən asılı olaraq müəyyən edir. Müəyyən edilmiş sərhədboyu zonanın tərkibinə Azərbaycan Respublikasının ərazi və daxili suları da aid edilir.

Sərhədboyu zonada psixonevroloji dispanserlərin (xəstəxanaların) və islah-əmək müəssisələrinin yerləşdirilməsi qadağandır.

Eni 1 kilometrədək olan sərhədboyu zolaq bilavasitə Azərbaycan Respublikasının dövlət sərhədi xətti boyunca quru hissələrdə və ya sərhədboyu çayların, göllərin və başqa sututarların sahilləri boyunca müəyyən edilir. Azərbaycan Respublikası dövlət sərhədinin qorunması naminə müvafiq icra hakimiyyəti orqanı texniki çəpərlərin düzəldilməsi, sərhədboyu yolların, körpülərin çəkilməsi, başqa obyektlərin tikilməsi üçün müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müddətsiz istifadəsinə həm sərhədboyu zolaqda, həm də onun hüdudlarından kənarda 30-50 metr enində lazımi torpaq zolaqları, habelə Azərbaycan Respublikasının dövlət sərhədi boyunca 5 metrlik zolaq verir.

Maddə 23. Sərhədboyu rejim

Sərhədboyu zonada və sərhədboyu zolaqda sərhədboyu rejim qoyulur; sərhədboyu rejim bu Qanuna və Azərbaycan Respublikasının digər qanunvericilik aktlarına uyğun olaraq Azərbaycan Respublikası vətəndaşlarının və başqa şəxslərin gəlməsi, müvəqqəti yaşaması, bir yerdən başqa yerə getməsi, işlərin görülməsi, motorlu və motorsuz üzmə vasitələrinin yanalma körpülərində uçota alınması və saxlanması, Azərbaycan Respublikasının ərazi və daxili sularında onların üzməsi və hərəkət etməsi qaydalarını tənzimləyir.

Maddə 24. Sərhədboyu zonaya və sərhədboyu zolağa daxilolma. İşlərin görülməsi

1) Sərhədboyu zonada daimi yaşayan Azərbaycan Respublikası vətəndaşlarının pasportunda daxili işlər orqanları xüsusi ştamp vururlar. Belə ştamp vurulmuş pasportu olan vətəndaşlar Azərbaycan Respublikasının ərazisində bütün sərhədboyu zonanın hüdudları daxilində hərəkət edə bilərlər;

2) ali, orta ixtisas və başqa təhsil müəssisələrinin sərhədboyu zonadakı yaşayış məntəqələrinin sakinləri olmuş tələbələri və şagirdləri bu yaşayış məntəqələrinə onların təhsil müəssisələrində oxumasını təsdiq edən sənədlər və yerli idarəetmə orqanlarının arayışlarına sərhədboyu zonanın yaşayış məntəqələrindən onların təhsil almağa getdiyini təsdiq edən arayışlara əsasən gedirlər;

3) sərhədboyu zonaya girmək və orada olmaq hüququna dair buraxılışları daxili işlər orqanları Azərbaycan Respublikası vətəndaşlarının yaşayış yeri üzrə, onların şəxsi ərizələri, vəsatətləri və ya bu ərizələrin və vəsatətlərin əsaslı olduğunu təsdiq edən müvafiq sənədlər əsasında verirlər; valideynləri ilə və ya müşayiətçi şəxslərlə birlikdə sərhədboyu zonaya gedən 16 yaşınadək uşaqlar bu şəxslərin buraxılışlarına daxil edilir;

4) sərhədboyu zonada yaşamayan vətəndaşlar qrupu sərhədboyu zonaya getdikdə onlar üçün buraxılış qrupun rəhbərinin adına verilə bilər. Bu zaman buraxılışda onunla gedən şəxslərin sayı göstərilməlidir.

Belə hallarda onların getdiyi yerdəki əlaqədar müəssisələrin, idarələrin və ya təşkilatların vəzifəli şəxslərinin imzası və gerbli möhürü ilə təsdiqlənmiş və daxili işlər orqanlarında qeydə alınmış adbaad siyahılar buraxılışa əlavə edilir. Siyahılarda göstərilən şəxslər sərhədboyu zonaya onların şəxsiyyətini təsdiq edən sənədlərə əsasən daxil olurlar;

5) sərhədboyu zolaqda və dövlət sərhədi ilə sərhəd mühafizə orqanlarının texniki çəpər xətti arasındakı ərazi zolağında daimi yaşamayan şəxslər oraya yalnız istehsalat və ya xidmət zərurəti olduqda buraxılırlar. Həmin vətəndaşların göstərilən yerlərə buraxılması və orada müvəqqəti qalması qaydasını, habelə orada sudan istifadə edilməsi, kənd təsərrüfatı işləri və başqa işlər görülməsi qaydasını müvafiq icra hakimiyyəti orqanı yerli idarəetmə orqanları ilə razılığa əsasən müəyyən edir.

Müəssisələrin, idarələrin, təşkilatların rəhbərləri görüləcək işlərin vaxtı və yeri haqqında sərhəd mühafizə orqanlarına qabaqcadan məlumat verməli, müəyyənləşdirilmiş sərhədboyu rejimə işləyən vətəndaşlar tərəfindən əməl olunmasını təmin etməlidirlər;

6) sərhədboyu zonada yerləşən müəssisə, idarə, təşkilat rəhbərlərinin sərhədboyu zonaya daxil olmağa və orada yaşamağa icazəsi olmayan şəxsləri işə götürməsi qadağandır;

7) sərhədboyu zonada yerləşən yaşayış məntəqələrinə müəyyən edilmiş qaydada ezam olunan vətəndaşlar həmin zonaya onların şəxsiyyətini təsdiq edən sənədlərə və ezamiyyət sənədlərinə əsasən gedirlər, həm də ezamiyyət sənədləri onların getdiyi yerdəki daxili işlər orqanlarında hökmən qeydə alınmalıdır;

8) hərbi qulluqçular və prokurorluq orqanlarının prokurorları müstəntiqləri sərhədboyu zonaya onların şəxsiyyətini təsdiq edən sənədlərə və xidməti göstərişlərə, ezamiyyət və məzuniyyət sənədlərinə,yol vəsiqələrinə əsasən daxil olurlar;

9) müəssisələrin və təşkilatların yerli və beynəlxalq daşımaları həyata keçirən, yaxud dəmir yolların və şosse yollarının, müvafiq nəqliyyat vasitələrinin, habelə neft kəmərlərinin, qaz kəmərlərinin, rabitə və elektrik xəttlərinin təmirini və istismarını təmin edən daimi heyəti sərhədboyu zonaya xidmət zərurəti olduqda, bu heyət üçün müəyyən edilmiş əmək — vəzifələri və iş sahələri (reyslər, marşrutlar) çərçivəsində, özlərinin xidmət — vəsiqələrinə əsasən daxil olurlar;

10) sərhədboyu zonada yerləşən sanatoriyalara, istirahət evlərinə, pansionatlara, turist bazalarına və digər müalicə-sağlamlaşdırma idarələrinə gedən vətəndaşlar onların şəxsiyyətini təsdiq edən sənədlərə və yaşayış yeri üzrə daxili işlər orqanlarında qeydə alınmış putyovkalara (kursovkalara) əsasən daxil olurlar;

11) Azərbaycan Respublikasında daimi yaşayan və ya respublikaya müvəqqəti gələn əcnəbi vətəndaşlar və vətəndaşlığı olmayanı şəxslər ümumən müəyyən edilmiş qaydada sərhədboyu zonaya daxil olur və orada qalırlar;

12) nəqliyyat müəssisələri və təşkilatları şəxsiyyəti təsdiq edən sənədlər və sərhədboyu zonaya daxil olmaq hüququna dair buraxılışlar təqdim edildikdən sonra vətəndaşlara sərhədboyu zonada yerləşən məntəqələrə biletlər satır və xidməti yol sənədləri verirlər;

sərhədboyu zonaya daxil olmaq hüququna dair müvafiq sənədləri olmayan sərnişinlərə bilet satılmasına yol vermiş şəxslər Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə müvafiq surətdə məsuliyyət daşıyırlar;

13) sərhədboyu zonadan qatarlarda, avtobuslarda tranzitlə gedən sərnişinlərin tranzitlə keçib getdikləri sərhədboyu zonada dayanması qadağandır;

14) sərhədboyu zonada ov qaydası müvafiq icra hakimiyyəti orqanı ilə razılaşdırılır. Sərhədboyu zolaqda, eləcə də Azərbaycan Respublikasının dövlət sərhədi ilə sərhəd mühafizə orqanlarının texniki çəpərlər xətti arasındakı ərazi zolağında ov etmək qadağandır;

15) sərhədboyu zolaqda və Azərbaycan Respublikasının dövlət sərhədi ilə sərhəd mühafizə orqanlarının texniki çəpər xətti arasındakı ərazi zolağında hər cür tikinti, meşəqırma və başqa işlər müvafiq icra hakimiyyəti orqanının razılığı ilə həyata keçirilir; Azərbaycan Respublikasının dövlətlərarası müqavilələrinə əsasən aparılan tikinti işləri və təbii fəlakətlərin ləğv edilməsi, xüsusilə təhlükəli yoluxucu xəstəliklərə qarşı mübarizə tədbirləri görülməsi ilə bağlı olan işlər istisna təşkil edir.

16) sərhədboyu zolaqda və bilavasitə dövlət sərhədinin yaxınlığında lazımi icazəsi olmadan və ya belə icazə olduqda, lakin müəyyən edilmiş qaydaları pozmaqla təsərrüfat və digər işlərin aparılması, mal-qaranın saxlanılması və otarılması, kütləvi-ictimai tədbirlərin keçirilməsi qadağandır.

Maddə 25. Azərbaycan Respublikasının ərazi və daxili sularında sərhədboyu rejimin xüsusiyyətləri

1) Azərbaycan Respublikasının sərhədboyu zonasında yerləşən ərazi və daxili sularına, habelə oradakı adalara sərhəd mühafizə orqanları nəzarət edir;

1-1) Xəzər dənizinin Azərbaycan Respublikasına mənsub olan bölməsində sərhəd mühafizə orqanları tərəfindən sərhədboyu rejim təmin olunur;

2) Azərbaycan Respublikasının Ticarət Gəmiçiliyi Məcəlləsinə uyğun olaraq müvafiq icra hakimiyyəti orqanında qeydiyyata alınmış balıqçılıq, ovçuluq, elmi-tədqiqat, idman gəmiləri, mühərrikli və mühərriksiz digər üzmə vasitələri sərhədboyu zonanın, habelə dəniz sahilinə bitişik inzibati ərazi vahidlərinin ərazisində olduqda, sərhəd mühafizə orqanlarının ən yaxın bölməsində də qeydiyyata alınmalıdır. Sərhəd mühafizə orqanları tərəfindən üzmə vasitələrinə «Üzmə vasitəsinin qeydiyyat vəsiqəsi» verilir;

göstərilən üzmə vasitələri müəyyən edilmiş yanalma-dayanma körpülərinə, yerləşmə məntəqələrinə təhkim edilməli və dayanacaq üçün daimi yerlərə malik olmalıdır;

bu üzmə vasitələrinin mənsubiyyətini nişanlamaq üçün onların havadan görünən yerlərinə tanınma nişanları vurulur, gövdələrinə isə müəyyənləşdirilmiş qaydada qeydiyyat nömrələri yazılır;

bu bənddə nəzərdə tutulmuş tələblər Hərbi-Dəniz Qüvvələrinin istifadəsində olan üzmə vasitələrinə, habelə Azərbaycan Respublikasının Ticarət Gəmiçiliyi Məcəlləsinə uyğun olaraq müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən Dövlət Gəmi Reyestrində qeydiyyata alınan gəmilərə şamil edilmir. Dövlət Gəmi Reyestrində qeydiyyata alınan gəmilər üzərində sərhəd nəzarəti həyata keçirilərkən «Gəmi heyəti üzvlərinin siyahısına» ştamp vurulur.

3) vətəndaşları sərhəd mühafizə orqanları tərəfindən qorunan dəniz sahilboyuna, sərhədboyu çayların, göllərin və başqa sututarların sahillərinə müəyyən müddət üçün gətirmiş motorlu və motorsuz gəmilərin sahibləri öz gəmilərini sərhəd mühafizə orqanlarının ən yaxındakı bölməsində qeydə aldırmalı və təyin edilmiş yanalma körpülərində və yerləşmə məntəqələrində saxlamalıdır;

4) təyin edilmiş yanalma körpülərindən, yerləşmə məntəqələrindən və xüsusi ayrılmış başqa yerlərdən kənarda motorlu və motorsuz üzmə vasitələrinin saxlanması və dayanması, adamların minib-düşməsi, yük vurulub-boşaldılması, fəlakət və qəza halları istisna olmaqla, qadağandır;

5) sənədlərin rəsmiləşdirilməsi qaydasını, motorlu və motorsuz üzmə vasitələrinin dənizə, sərhədboyu çayların, göllərin və başqa sututarların sularına çıxması qaydasını, Azərbaycan Respublikasının ərazi və daxili sularında hərəkəti qaydasını, eləcə də göstərilən üzmə vasitələri üçün yanalma körpülərinin və yerləşmə məntəqələrinin düzəldilməsi qaydasını müvafiq icra hakimiyyəti orqanı müvafiq icra hakimiyyəti orqanının təqdimatı üzrə müəyyən edir;

6) sərhədboyu çaylarda, göllərdə və başqa sututarlarda balıq və digər su bioresurslarının ovu müvafiq icra hakimiyyəti orqanının icazəsi ilə, Azərbaycan Respublikasının dövlətlərarası müqavilələrinə və müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi qaydalara müvafiq surətdə aparılır;

7) dənizə və sərhədboyu çayların, göllərin başqa sututarların sularına çıxmağa qeydə alınmış motorlu və motorsuz üzmə vasitələrində, yalnız günün işıqlı vaxtında, sərhəd mühafizə orqanlarının verdiyi vəsiqələr üzrə, təyin edilmiş yanalma körpülərinə və yerləşmə məntəqələrinə qaranlıq düşənədək qayıtmaq şərti ilə yol verilir;

dənizə çıxarkən sahildən iki milədək uzaqlaşmağa yol verilir;

8) sərhəd mühafizə orqanlarının qoruduğu dəniz sahilboyunda, sərhədboyu çayların, göllərin, başqa sututarların sahillərində çimmək yerlərini, onların düzəldilməsi və işlədilməsi qaydasını yerli idarəetmə orqanları müvafiq icra hakimiyyəti orqanı ilə razılaşdırmaqla müəyyən edirlər;

9) Azərbaycan Respublikasının ərazi və daxili sularında sərhəd mühafizə orqanları gəmilərinin (katerlərinin) zərurət olduqda gecə vaxtı, fənəri yandırmadan üzməsinə icazə verilir. Belə hallarda gəmilərin (katerlərin) komandirləri başqa gəmilərlə toqquşmanın qarşısını alan tədbirlər görməlidirlər.

Maddə 26. Azərbaycan Respublikası Dövlət sərhədinin buraxılış məntəqələrində rejim

Azərbaycan Respublikası dövlət sərhədinin buraxılış məntəqələrində yerləşən sərhəd nəzarəti məntəqələrinin və gömrük idarələrinin (postlarının) xidmət fəaliyyəti üçün şərait yaratmaq və bu şəraiti saxlamaq məqsədilə şəxslərin və nəqliyyat vasitələrinin həmin məntəqələrdə olması və hərəkət etməsi qaydasını, habelə şəxslərin, nəqliyyat vasitələrinin, yüklərin və başqa əmlakın Azərbaycan Respublikasının dövlət sərhədindən buraxılması ilə bağlı digər fəaliyyətin qaydasını tənzimləyən rejim müəyyən edilir.

Azərbaycan Respublikası dövlət sərhədinin buraxılış məntəqələrində rejimi tənzimləyən qaydaları müvafiq icra hakimiyyəti orqanı müəyyən edir. Azərbaycan Respublikasının dövlət sərhədindən buraxılışın həyata keçirildiyi aeroportların (aerodromların), dəniz limanlarının, dəmiryolu və avtomobil vağzallarının və stansiyalarının rəisləri müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyənləşdirdiyi qaydalara əsasən və həmin qaydaların icrası üçün yerli şəraiti nəzərə alaraq, müvafiq icra hakimiyyəti orqanı ilə razılaşdırmaqla öz əmrlərini (təlimatlarını) verirlər.

Müvafiq icra hakimiyyəti orqanı Azərbaycan Respublikası dövlət sərhədinin buraxılış məntəqələri sayılan aeroportlarda, vağzallarda, dəniz və çay limanlarında dəmiryol və avtomobil vağzallarında və stansiyalarında sərhəd və gömrük nəzarətinin həyata keçirildiyi yerləri müəyyən edir və kənar şəxslərin həmin yerlərə gəlməsinə yol verməmək və Azərbaycan Respublikasının dövlət sərhədindən qanunsuz keçməyin qarşısını almaq məqsədilə orada əlavə rejim qaydaları qoyur.

Dəniz gəmilərinin kapitanları, hava gəmilərinin komandirləri, dəmiryol qatarlarının rəisləri, vaqon bələdçiləri, avtomobil nəqliyyatı vasitələrinin sürücüləri onlara etibar edilmiş, xaricə gedən nəqliyyat vasitələrində şəxslərin qanunsuz olmasına yol verdikdə Azərbaycan Respublikasının qanunlarına müvafiq surət dəməsuliyyət daşıyırlar.

IV Fəsil. Azərbaycan Respublikası dövlət sərhədinin qorunması

Maddə 27. Azərbaycan Respublikası dövlət sərhədinin mühafizəsinin təmin olunması

Azərbaycan Respublikası dövlət sərhədinin mühafizəsi Azərbaycan Respublikasının milli təhlükəsizliyinin təmin edilməsi sisteminin ayrılmaz tərkib hissəsidir. Azərbaycan Respublikasının dövlət sərhədinin mühafizəsi dövlət sərhədinin qanunsuz surətdə dəyişdirilməsinin qarşısının alınmasına; dövlət sərhədi rejiminə, sərhədboyu rejimə və dövlət sərhədindən buraxılış məntəqələrindəki rejimə əməl olunmasına; dövlət sərhədində dövlətin, cəmiyyətin və şəxsiyyətin digər həyati, mənafelərinin xarici və daxili təhlükələrdən qorunmasına yönələn siyasi, hüquqi, iqtisadi, hərbi, əməliyyat, təşkilati, texniki, ekoloji, sanitariya və başqa tədbirlərin həyata keçirilməsi ilə təmin edilir.

Azərbaycan Respublikası dövlət sərhədinin quruda, dənizdə, çaylarda, göllərdə və digər sututarlarda mühafizə olunması sərhəd mühafizə orqanlarına, havada mühafizə olunması isə hava hücumundan müdafiə və hərbi hava qüvvələrinə həvalə olunur. Sərhəd mühafizə orqanları, hava hücumundan müdafiə və hərbi hava qüvvələri Azərbaycan Respublikası dövlət sərhədinin qorunması vəzifələrini yerinə yetirərkən bu Qanunu, Azərbaycan Respublikasının başqa qanunvericilik aktlarını, Azərbaycan Respublikasının dövlətlərarası müqavilələrini rəhbər tuturlar.

Maddə 28. Sərhəd mühafizə orqanlarının əsas vəzifələri və hüquqları

Azərbaycan Respublikasının dövlət sərhədinin qorunması sahəsində sərhəd mühafizə orqanlarının vəzifələri və hüquqları «Sərhəd mühafizə orqanları haqqında» Azərbaycan Respublikası Qanunu ilə, bu Qanunla və Azərbaycan Respublikasının başqa qanunvericilik aktları ilə müəyyən edilir.

Maddə 30. Xarici qeyri-hərbi gəmilər və Azərbaycan Respublikasına məxsus qeyri-hərbi gəmilər barəsində sərhəd mühafizə orqanlarının əsas hüquqları

Azərbaycan Respublikasının ərazi və daxili sularında Azərbaycan Respublikası dövlət sərhədinin mühafizəsi vəzifələrini yerinə yetirərkən müvafiq icra hakimiyyəti orqanının xarici qeyri-hərbi gəmilər və Azərbaycan Respublikasına məxsus qeyri-hərbi gəmilər barəsində aşağıdakı hüquqları var:

1) milli bayraq qaldırılmadıqda onu göstərməyi gəmiyə təklif etmək; gəminin Azərbaycan Respublikası sularına girməsinin məqsədləri haqqında sorğu aparmaq;

2) gəmi üzmək üçün bağlı rayona üz tutduqda yolu dəyişdirməyi gəmidən tələb etmək;

3) gəmi sorğu siqnallarına cavab vermədikdə, üzmək üçün bağlı rayonda olduqda, Azərbaycan Respublikasının sularına girməyin, bu sularda üzməyin və olmağın başqa qaydalarını pozduqda, habelə Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyini, Azərbaycan Respublikasının dövlətlərarası müqavilələrini və ya hamılıqla qəbul edilmiş beynəlxalq hüquq prinsiplərini və normalarını pozaraq ovla və ya başqa fəaliyyətlə məşğul olduqda gəmini dayandırmaq və yoxlamaq;

Gəminin yoxlanılmasına gəmi və naviqasiya sənədlərinin, heyət üzvlərinin və sərnişinlərin sənədlərinin, yüklər üçün sənədlərin, zəruri hallarda isə yüklərin və gəmi otaqlarının yoxlanması daxildir.

Gəmi yoxlandıqdan sonra ona müəyyənləşdirilmiş qaydalara əməl etməklə Azərbaycan Respublikasının sularında üzməyi davam etdirməyə icazə verilə bilər, yaxud Azərbaycan Respublikasının sularını tərk etmək təklif oluna bilər və ya gəmi bu Qanunun 31-ci maddəsinə müvafiq surətdə tutulub saxlana bilər;

4) zəruri hallarda gəmini limana və ya limandan Azərbaycan Respublikasının dövlət sərhədinədək müşayiət etmək üçün gəmidə sərhədçi dəstəsi yerləşdirmək;

5) cinayət törətmiş və Azərbaycan Respublikasının qanunlarına görə cinayət məsuliyyəti daşımalı olan şəxsləri gəmidən düşürmək və tutmaq, Azərbaycan Respublikasının dövlətlərarası müqavilələrində başqa hal nəzərdə tutulmadıqda, həmin şəxsləri təhqiqat və istintaq orqanlarına təhvil vermək.

Maddə 31. Xarici qeyri-hərbi gəmilərin və Azərbaycan Respublikasına məxsus qeyri-hərbi gəmilərin sərhəd mühafizə orqanları tərəfindən tutulmasının əsasları

Azərbaycan Respublikasının ərazi və ya daxili sularında olan xarici qeyri-hərbi gəmi aşağıdakı hallarda sərhəd mühafizə orqanları tərəfindən tutulur və ən yaxın limana və ya başqa müvafiq məntəqəyə müşayiət edilir:

1) gəmi Azərbaycan Respublikasının təhlükəsizliyi zərərinə məlumat toplamaqla məşğul olduqda və ya Azərbaycan Respublikasına qarşı düşmənçilik xarakteri daşıyan hər hansı başqa hərəkət etdikdə;

2) gəmi «Dənizçilər üçün bildirişlər»də elan edilmiş üzmək üçün bağlı rayonda olduqda;

3) gəmi müəyyən edilməmiş yerlərdə və ya müəyyən edilmiş yerlərdə, lakin Azərbaycan Respublikasının səlahiyyətli orqanlarının icazəsi olmadan adamları düşürdükdə və ya mindirdikdə, yükləri boşaltdıqda və ya qəbul etdikdə;

4) gəmi qanunsuz ovla, tədqiqat və ya axtarış fəaliyyəti ilə məşğul olduqda, adamların sağlamlığı və ya dənizin canlı ehtiyatları üçün zərərli maddələr, yaxud digər tullantılar və materiallar tökdükdə;

5) gəmi Azərbaycan Respublikası səlahiyyətli orqanlarının icazəsi olmadan uçuş aparatlarını havaya qaldırdıqda və ya göyərtəyə götürdükdə;

6) heyət üzvləri və ya gəmidə olan başqa şəxslər Azərbaycan Respublikasına məxsus sərhəd nişanlarını, naviqasiya sipəri vasitələrini, rabitə kabellərini, digər sualtı və suüstü obyektləri zədələdikdə;

7) gəminin kapitanı gəmi və yüklər üçün lazımi sənədlər təqdim etmədikdə;

8) gəmi sərhəd mühafizə orqanları nümayəndələrinin və ya Azərbaycan Respublikasının səlahiyyətli orqanları nümayəndələrinin sərəncamlarına tabe olmadıqda;

9) gəmi bu Qanunla müəyyən edilmiş qaydaları, Azərbaycan Respublikasının dövlətlərarası müqavilələrini və ya hamılıqla qəbul olunmuş beynəlxalq hüquq prinsiplərini və normalarını pozaraq Azərbaycan Respublikasının ərazi və ya daxili sularında olduqda.

Xarici qeyri-hərbi gəmini tutmaq haqqında qərarı sərhəd mühafizə orqanları onu yoxladıqdan sonra qəbul edir. Həm də bu maddənin 2-9-cu bəndlərində göstərilən pozuntulara yol vermiş gəmi yol verilən pozuntunun qəsdən törədildiyi müəyyən edildikdə və ya Azərbaycan Respublikasının təhlükəsizliyinə, yaxud başqa mənafelərinə zərər vurduqda sərhəd mühafizə orqanları tərəfindən tutulur.

Sərhəd mühafizə orqanları bu maddənin 2-9-cu bəndlərində nəzərdə tutulan pozuntulara yol vermiş Azərbaycan Respublikasının qeyri-hərbi gəmisini də tutmaq və onu ən yaxın limana və ya digər müvafiq məntəqəyə müşayiət etmək hüququna malikdir.

Maddə 32. Gəminin yoxlanması və ya tutulması protokolu

Qeyri-hərbi gəminin yoxlanması və ya tutulması barəsində protokol tərtib edilir; protokolu sərhəd mühafizə orqanlarının nümayəndəsi və yoxlanmış, yaxud tutulmuş gəminin kapitanı imzalayırlar.

Gəmi tutulduqda gəmi və yük sənədləri kapitandan alınır və protokola əlavə edilir. Yoxlanmış və ya tutulmuş gəminin kapitanı sərhəd mühafizə orqanının nümayəndəsinin hərəkətlərini düzgün saymadıqda və ya protokolun məzmunu ilə razılaşmadıqda protokolun özündə və ya protokola əlavə edilən ayrıca sənəddə hər hansı dildə öz qeydini yaza bilər. Kapitan protokolu imzalamaqdan imtina etdikdə protokolda müvafiq qeyd yazılır.

Maddə 33. Xarici qeyri-hərbi gəmilərin tutulmasının nəticələri

Tutulmuş xarici qeyri-hərbi gəmilər müəyyən edilmiş qaydada müvafiq xarici dövlətlərin səlahiyyətli nümayəndələrinə təhvil verilir, yaxud Azərbaycan Respublikasının ərazi sularından çıxarılır və ya Azərbaycan Respublikasının qanunlarında nəzərdə tutulmuş hallarda məhkəmənin qərarı ilə müsadirə edilir.

Maddə 34. Azərbaycan Respublikasının sularında üzmək və olmaq qaydasını pozmuş xarici hərbi gəmilərə tətbiq edilən qaydalar

Azərbaycan Respublikasının qanunlarını və ya Azərbaycan Respublikasının ərazi və daxili sularında üzmək və olmaq qaydalarını pozmuş xarici hərbi gəmilər barəsində müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi xüsusi qaydalar tətbiq olunur.

Maddə 35. hava hücumundan müdafiə qoşunlarının vəzifələri və hüquqları

Azərbaycan Respublikası dövlət sərhədinin qorunması sahəsində hava hücumundan müdafiə qoşunlarının vəzifələri və hüquqları bu Qanunla və Azərbaycan Respublikasının digər normativ aktları ilə müəyyən edilir.

Maddə 36. Azərbaycan Respublikası dövlət sərhədinin qorunması zamanı silahın və döyüş texnikasının tətbiqi

Sərhəd mühafizə orqanları və hava hücumundan müdafiə qoşunları Azərbaycan Respublikasının dövlət sərhədini qoruyarkən silahı və döyüş texnikasını tətbiq etmək hüququna malikdirlər. Zəruri hallarda Azərbaycan Respublikası dövlət sərhədinin qorunması zamanı Azərbaycan Respublikası Silahlı Qüvvələrinin başqa növlərinin silahı və döyüş texnikası tətbiq edilə bilər.

Maddə 37. Sərhəd mühafizə orqanlarının silah və döyüş texnikası tətbiq etməsi qaydası

1) Sərhəd mühafizə orqanları Azərbaycan Respublikası dövlət sərhədinin mühafizəsi sahəsində vəzifələrini yerinə yetirərkən, Azərbaycan Respublikasının dövlət sərhədində real və potensial təhdidləri dəf etmək, sərhədboyu zonada əhalini, mülkiyyəti bu cür əməllərdən qorumaq, onların qarşısını almaq üçün silah və döyüş texnikası tətbiq edir. «Müdafiə haqqında» və «Sərhəd mühafizə orqanları haqqında» Azərbaycan Respublikasının qanunlarında nəzərdə tutulmuş qaydada sərhəd mühafizə orqanları Azərbaycan Respublikasının müdafiəsi işinə və ərazi müdafiəsinə cəlb olunduğu zaman onlar tərəfindən silah və döyüş texnikası döyüş təlimatlarına əsasən tətbiq edilir.

Sərhəd mühafizə orqanları silahı və döyüş texnikasını aşağıdakı hallarda da tətbiq etmək hüququna malikdir:

a) sərhədçilərin və ya əhalinin həyatı üçün təhlükə olduqda və bu təhlükəni başqa vasitələrlə sovuşdurmaq mümkün olmadıqda silahlı şəxslərin basqınını dəf etmək və müqavimətini qırmaq üçün;

b) Azərbaycan Respublikasının dövlət sərhədini pozanlar həmsərhəd dövlətin ərazisində gizlənməyə və ya Azərbaycan Respublikası ərazisinin içərilərinə soxulmağa cəhd göstərərkən onu tutmaq üçün başqa imkanlar kömək etmədikdə;

v) Azərbaycan Respublikasının dövlət sərhədini pozmaq üstündə tutulmuş şəxslər qaçmağa cəhd göstərdikdə və bunun qarşısını başqa vasitə ilə almaq mümkün olmadıqda;

q) əhalinin, dövlət mülkiyyətini və vətəndaşların şəxsi əmlakını silahlı basqından, silahlı və ya digər fitnələrdən qorumaq üçün başqa tədbirlər nəticə vermədikdə;

«a», «b», «v», «q» yarımbəndlərində nəzərdə tutulan hallarda silah və döyüş texnikası bu şərtlə tətbiq edilir ki, sərhədi pozan «dayan» çağırışından və havaya xəbərdarlıq atəşindən sonra sərhəd mühafizə orqanlarının tələblərini yerinə yetirməsin.

Azərbaycan Respublikasının dövlət sərhədini pozan şəxslərin silahlı basqınlarını dəf etmək və silahlı müqavimətini qırmaq, sərhədçilərin və ya əhalinin həyatı üçün real təhlükə yaradan qəfil hücum baş verərsə, habelə hücum zamanı silahdan, döyüş texnikasından, mexaniki nəqliyyat vasitələrindən istifadə olunarsa, həmin hücumu dəf etmək üçün sərhəd mühafizə orqanlarının hərbi qulluqçuları xəbərdarlıq etmədən silah və döyüş texnikasını tətbiq edə bilərlər.

İnsana qarşı silah yalnız son zərurət və ya zəruri müdafiə vəziyyətində, bütün digər təsir imkanlarından istifadə lazımi nəticə vermədikdə, hüquqpozmanın ağırlıq dərəcəsindən və ya onu törədənin şəxsiyyətindən asılı olaraq tətbiq edilməlidir.

Sərhəd mühafizə orqanlarının hərbi qulluqçuları həyat və sağlamlıqları üçün təhlükə yaradan yırtıcı, vəhşi və ya başqa heyvanların zərərsizləşdirilməsi üçün, həmçinin təhlükə və ya xəbərdarlıq siqnalı verildikdə, habelə yardım çağrıldıqda silahdan istifadə edə bilərlər.

Silahın tətbiq edilməsi barədə 24 saat ərzində müvafiq prokurora yazılı məlumat verilməlidir.

2) Azərbaycan Respublikasının ərazi və daxili sularında sərhəd mühafizə orqanlarının gəmiləri (katerləri) özlərinə və Azərbaycan Respublikasının başqa gəmilərinə silahlı basqını dəf etmək və ya xarici gəmilərin Azərbaycan Respublikasının sahilboyuna, Azərbaycan Respublikasının sualtı və suüstü obyektlərinə qarşı aşkar düşmənçilik hərəkətlərinə son qoymaq üçün silah tətbiq edir, habelə aşağıdakı hallarda silah tətbiq etmək hüququna malikdirlər:

a) Azərbaycan Respublikasının dövlət sərhədini pozan gəmilər Azərbaycan Respublikasının ərazi və daxili sularında dayandırılarkən və tutularkən silahlı müqavimət göstərdikdə bu müqavimətə son qoymaq üçün;

b) Azərbaycan Respublikasının dövlət sərhədini pozan gəmi və ya Azərbaycan Respublikasının qanunlarını, yaxud Azərbaycan Respublikasının sularında üzmək və olmaq qaydalarını pozan gəmi dayanmaq barəsində tələbləri yerinə yetirmədikdə, bu gəmi gizlənməyə cəhd göstərərkən onu dayandırmaq üçün başqa imkanlar kömək etmədikdə. Bu halda silah xəbərdarlıq atəşindən (güllə qatarı buraxıldıqdan) sonra tətbiq edilir.

3) sərhəd mühafizə orqanlarının təyyarələri və vertolyotları qoşun qruplarının və quldur dəstələrinin Azərbaycan